Anayasa Hukuku Bağlamında Türkiye'de ve ABD'de Devlet Başkanının Atama Yetkisi

1982 Anayasası'nda kabul edilen 2017 tarihli Anayasa değişikliği Anayasa hukukunu pek çok yönden etkilemiştir. Cumhurbaşkanının sistem içindeki konumunun dönüşümü ve yetkilerindeki artış eğilimi de 2017 değişikliği ile Türk Anayasa hukukunda tartışılan meselelerdendir. Bu yönüyle genel olarak cumhurbaşkanının yetkilerinin incelenmesi daha özel olarak da idari teşkilatın şekillendirilmesindeki önemi ve yargıya olan etkisi nedeniyle cumhurbaşkanının atama yetkisinin incelenmesi gerekliliği hasıl olmuştur. Cumhurbaşkanının atama yetkisini odağa alan çalışma ile öğretideki bu boşluğun doldurulması amaçlanmaktadır. Çalışmada öncelikle atama kavramının hukuki tasnifi yapılmıştır. Hükümet sistemi, devlet şekli ve kuvvetler ayrılığı ile denge denetim mekanizmaları atama yetkisini etkileyen değişkenler olarak oluşturdukları etki bağlamında incelenmiştir. Çalışmanın ikinci bölümünde ABD'deki başkanın atama yetkisinin kapsamı, tarihsel süreç içindeki gelişimi ve günümüzdeki uygulaması ortaya konulmuştur. Daha sonrasında atama yetkisini etkileyen değişkenler çerçevesinde ABD'de başkanın atama yetkisinin sınırları tam anlamıyla çizilmiştir. Çalışmanın üçüncü bölümünde Türkiye'de Osmanlı-Türk anayasal gelişmelerini de içine alacak biçimde cumhurbaşkanının atama yetkileri farklı anayasalar çerçevesinde incelenmiştir. 2017 değişikliği ile hükümet sistemi olarak benimsenen başkanlık sisteminde yürütme yetkisini tek başına kullanan cumhurbaşkanının atama yetkileri açıklanmıştır. Ardından 1982 Anayasası'nda cumhurbaşkanının atama yetkileri atama yetkisini etkileyen değişkenler çerçevesinde değerlendirmeye tabi tutulmuştur. Son olarak ABD ve Türkiye örneklerinde devlet başkanının atama yetkisinin tüm yönleri ortaya konulduktan sonra bu iki sistemin benzeştiği ve farklılaştığı alanlar belirlenerek karşılaştırmalı metotla Türkiye'ye dair öneriler sunulmuştur.(ARKA KAPAKTAN)
İÇİNDEKİLER
Giriş
Birinci Bölüm
Anayasa Hukuku Bağlamında Devlet Başkanının Atama Yetkisi
I. Atama Kavramı ve Hukuki Niteliği
II. Devlet Başkanının Atama Yetkisindeki Değişkenler
A. Hükümet Sistemlerinde Devlet Başkanının Konumu Yönünden Atama Yetkisi
1. Parlamenter Sistemde Devlet Başkanının Atama Yetkisi
2. Yarı-Başkanlık Sisteminde Devlet Başkanının Atama Yetkisi
3. Başkanlık Sisteminde Devlet Başkanının Atama Yetkisi
B. Devlet Şekli Yönünden Atama Yetkileri
1. Üniter Devletlerde Atama Yetkileri
2. Federal Devletlerde Atama Yetkileri
C. Kuvvetler Ayrılığı ve Denge Denetim Mekanizmaları Yönünden Atama Yetkisi
1. Devlet Başkanın Atamalarının Denetlenmesi Bağlamında Kuvvetler Ayrılığı Denge Denetim Mekanizmaları
2. Devlet Başkanının Atamalar Yoluyla Kuvvetler Ayrılığı ve Denge-Denetim Mekanizmalarına Etkisi
İkinci Bölüm
Anayasa Hukuku Bağlamında ABD'de Başkanın Atama Yetkisi
I. Genel Olarak Başkanın Atama Yetkisi
II. ABD'de Başkana Anayasa'da Tanınan Atama Yetkileri
A. ABD Başkanının Siyasi Nitelikteki Atama Yetkileri
1. Başkan Yardımcısının Belirlenmesi
2. Bakanları Atama Yetkisi
B. ABD Başkanı'nın İdari Nitelikteki Atama Yetkisi
1. Federal Görevlileri Atama Yetkisi
C. ABD Başkanı'nın Yargısal Nitelikteki Atama Yetkileri
1. Federal ve Yüksek Mahkeme Yargıçlarını Atama Yetkisi
D. Başkanın Ara Dönem Atama Yetkisi
III. Anayasa Hukuku Bağlamında ABD'de Başkanın Atama Yetkisinin Değerlendirilmesi
A. ABD'de Hükümet Şeklinin Atama Yetkisine Etkileri
B. ABD'de Devlet Şeklinin Atama Yetkisine Etkileri
C. ABD'de Atama Yetkisinin Denge Denetim Mekanizmaları Yönünden Etkisi
Üçüncü Bölüm
Anayasa Hukuku Bağlamında Türkiye'de Cumhurbaşkanının Atama Yetkisi
I. 2017 Anayasa Değişikliğine Kadarki Süreçte Devlet Başkanının Atama Yetkisi
A. Kanuni Esasi'de Padişahın Atama Yetkisi
B. 1921 Anayasası'nda Devlet Başkanının Atama Yetkisi
C. 1924 Anayasası'nda Cumhurbaşkanının Atama Yetkisi
D. 1961 Anayasası'nda Cumhurbaşkanının Atama Yetkisi
E. 2017 Değişikliği Öncesinde 1982 Anayasası'nda Cumhurbaşkanının Atama Yetkisi
II. 1982 Anayasası'nda Cumhurbaşkanının Atama Yetkisi
A. Genel Olarak Cumhurbaşkanının Atama Yetkisi
B. Cumhurbaşkanının Siyasi Nitelikteki Atama Yetkileri
1. Cumhurbaşkanı Yardımcılarını Atama Yetkisi
2. Bakanları Atama Yetkisi
C. Cumhurbaşkanının İdari Nitelikteki Atama Yetkileri
1. Üst Kademe Yöneticileri Atama Yetkisi
D. Cumhurbaşkanının Yargıya İlişkin Atama Yetkileri
III. Anayasa Hukuku Bağlamında 1982 Anayasasında Cumhurbaşkanının Atama Yetkisi
A. Hükümet Sistemi Yönünden Cumhurbaşkanının Atama Yetkisi
B. Devlet Şekli Yönünden Cumhurbaşkanının Atama Yetkisi
C. Kuvvetler Ayrılığı ve Denge Denetim Mekanizmaları Yönünden Cumhurbaşkanının Atama Yetkisi
Sonuç
Kaynakça