Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru Yolunda Olağan Kanun Yollarının Tüketilmesi Kriteri

Olağan kanun yollarının tüketilmesi kriteri, Anayasa Mahkemesine yapılan bireysel başvuruların esastan incelenebilmesi için yerine getirilmesi gerekli olan kabul edilebilirlik kriterlerinden biridir. İç hukuk yollarının tüketilmesi şeklinde benzer bir kriter İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi sistemi tarafından da kabul edilmektedir. Eserde öncelikle Anayasa Mahkemesinin gerekçelerine bağlı kalınmış ve 01.07.2023 tarihine kadar Anayasa Mahkemesinin internet sitesinde yer alan bireysel başvuru kararları olabildiğince irdelenerek kriterin yorumlanma şekli incelenmiştir. Mahkemenin benzer hususlarda birbirinden farklı yönde verdiği kararları ve İnsan Hakları Avrupa Mahkemesinin içtihadını benimsemediği kararları hukuki belirlilik ilkesiyle mahkemeye erişim hakkı yönünden ele alınmıştır.(ARKA KAPAKTAN)
İÇİNDEKİLER
GİRİŞ
BİRİNCİ BÖLÜM
BİREYSEL BAŞVURU KARARLARINDA OLAĞAN KANUN YOLLARINI TÜKETME KRİTERİNİN ANLAMI
I. BİREYSEL BAŞVURU KARARLARINDA TÜKETİLMESİ GEREKEN OLAĞAN KANUN YOLLARI
A. TÜKETİLMESİ GEREKEN OLAĞAN KANUN YOLLARININ NİTELİKLERİ
1. Ulaşılabilirlik Niteliğine Sahip Olma Koşulu
2. Yeterlilik ve Etkililik Niteliğine Sahip Olma Koşulu
B. TÜRK HUKUKUNDA TÜKETİLMESİ GEREKEN OLAĞAN KANUN YOLLARI
1. Tüketilmesi Gereken İdari Başvuru Yolları
2. Tüketilmesi Gereken Yargısal Başvuru Yolları
II. BİREYSEL BAŞVURU KARARLARINDA OLAĞAN KANUN YOLLARININ TÜKETİLME USULÜ
A. KANUN YOLLARINI ŞEKLİ ANLAMDA TÜKETME
B. KANUN YOLLARINI MADDİ ANLAMDA TÜKETME
III. BİREYSEL BAŞVURU KARARLARINDA OLAĞAN KANUN YOLLARININ TÜKETİLMESİ GEREKEN ZAMAN
A. BİREYSEL BAŞVURU YAPILDIKTAN SONRA YASAMA İŞLEMİ İLE ORTAYA ÇIKAN KANUN YOLLARININ ETKİSİ
1. İdari Başvuru Yollarının Etkisi
2. Yargısal Başvuru Yollarının Etkisi
B. BİREYSEL BAŞVURU YAPILDIKTAN SONRA YARGI İÇTİHADI İLE ORTAYA ÇIKAN KANUN YOLLARININ ETKİSİ
1. Yargıtay ve Danıştayın Değişen İçtihadının Etkisi
2. Anayasa Mahkemesinin Değişen İçtihadının Etkisi
İKİNCİ BÖLÜM
ÖZEL DURUMLARIN OLAĞAN KANUN YOLLARININ TÜKETİLMESİ KURALINA ETKİSİ
I. ULAŞILABİLİRLİK NİTELİĞİNİ OLUMSUZ ETKİLEYEN DURUMLAR
A. OLAĞAN KANUN YOLLARININ MEVCUT OLMADIĞI HALLER
1. Hakkın Niteliğine Bağlı Olarak Olağan Kanun Yollarının Mevcudiyeti Sorunu
2. Mahkemelerin Bir Kısım Ara Kararlarına Karşı Olağan Kanun Yollarının Mevcudiyeti Sorunu
B. OLAĞAN KANUN YOLLARINA BAŞVURMANIN ZOR KOŞULLARA BAĞLANDIĞI HALLER
1. Yasama İşlemlerinden Kaynaklı Zor Koşullar
2. Yargıdan Kaynaklı Zor Koşullar
3. İdareden Kaynaklı Zor Koşullar
II. ETKİLİLİK VEYA YETERLİLİK NİTELİKLERİNİ OLUMSUZ ETKİLEYEN DURUMLAR
A. SOMUT OLAYIN KOŞULLARINDA ETKİLİLİK VEYA YETERLİLİK NİTELİKLERİ OLUMSUZ ETKİLENEN BAŞVURU YOLLARI
1. Yerleşik Yargı İçtihadının Etkisi
2. İdari Pratik Halinin Etkisi
3. Hakkın Kullanılmasının Belirli Bir Zamanda İleri Sürülmesine Bağlı Olduğu Durumların Etkisi
B. SOMUT OLAYIN DEĞİŞEN KOŞULLARINDA ETKİLİLİK VEYA YETERLİLİK NİTELİĞİNİN YİTİRİLMESİNE NEDEN OLAN DURUMLAR
1. Üçüncü Kişi Tarafından Denenmiş Başvuru Yollarının Etkisi
2. Süregelen İhlal Halinin Tesiri
3. Yargı Kararlarının Yerine Getirilmemesinin Etkisi
III. ULAŞILABİLİR, ETKİLİ VE YETERLİ NİTELİĞE SAHİP BİRDEN FAZLA OLAĞAN KANUN YOLUNUN BULUNDUĞU DURUMLAR
A. YAŞAMA HAKKI VE İŞKENCE YASAĞININ İHLAL EDİLDİĞİ DURUMLARDA OLAĞAN KANUN YOLLARI
1. Kasıtlı Eylemlerin Etkisi
2. Muhakeme Hatasını veya Dikkatsizliği Aşan İhmalin Etkisi
3. İhmali Eylemlerin Etkisi
B. MANEVİ BÜTÜNLÜĞÜN KORUNMASI HAKKI İLE ÖZEL HAYATIN GİZLİLİĞİNİN İHLAL EDİLDİĞİ DURUMLARDA OLAĞAN KANUN YOLLARI
1. Şeref ve İtibarın Korunması Hakkı Bakımından Değerlendirme
2. Unutulma Hakkı Bakımından Değerlendirme
SONUÇ
KAYNAKÇA
İNSAN HAKLARI AVRUPA MAHKEMESİ KARARLARI
DERECE MAHKEMELERİ KARARLARI
ANAYASA MAHKEMESİ KARARLARI