Anonim Şirket Pay Sahiplerinin Vazgeçilemez Nitelikteki Hakları ve Bu Hakların İhlalinin Hukuki Neticeleri

Anonim şirket genel kurul kararlarının butlanının şirketler hukukuna özgü sebepleri, pozitif hukukumuzda ilk defa 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu ile düzenlenmiş (TTK m. 447) ve pay sahiplerinin vazgeçilemez nitelikteki haklarının ihlali de butlan sebepleri arasında kendisine yer bulmuştur. Ne var ki Kanun'da vazgeçilemez hakların tanımı yapılmamış, anılan hükümde bu haklar sınırlı olmayan biçimde sayılmış ve hükümde sayılmayan "diğer" vazgeçilemez hakların tespiti, öğreti ve yargıya bırakılmıştır. Pay sahipliği hakları arasında, sağladığı koruma yönünden en "üstün" hak grubu teşkil eden vazgeçilemez hakların bütünsel bir anlayışla ve sistematik biçimde incelenmesi ve pay sahiplerinin şirket içindeki hukuki konumlarının "asgari" şartlarının görünülebilirliğinin artırılması gerekmektedir. Bununla birlikte, pay sahiplerinin vazgeçilemez haklarının ve dolayısıyla anonim şirketin temel yapısının korunması ne kadar hayatiyse, anonim şirketler hukukunda güven ve istikrar ortamının korunması da bir o kadar hayatidir. Bu noktada, butlan yaptırımının anonim şirketler hukukunda doğuracağı riskleri bertaraf etmeye yönelik olarak, İsviçre öğretisinde batıl genel kurul kararlarının tespitinde "soyut-genel" (abstractgenerell) ve "somut-münferit" (konkret individuell) ihlal ayrımının yapılması gerektiğini savunan "vazgeçilemez hakların nitelikli ihlali" (qualifizierte Verletzung unverzichtbarer Rechte) öğretisi yaygın kabul görmüştür. Mehaz İsviçre Borçlar Kanunu bakımından geliştirilen bu yaklaşımın, Türk hukuku bakımından da tartışılması ve vazgeçilemez hakların ihlali özelinde butlan ile iptal edilebilirlik yaptırımları arasındaki sınırın tespit edilmesi, çalışmanın temel amacıdır. Araştırma karşılaştırmalı olarak, Türk & İsviçre öğretisi ve yargı kararlarının incelenmesi yoluyla yürütülmüştür.(ARKA KAPAKTAN)
İÇİNDEKİLER
GİRİŞ
1. KONUNUN TAKDİMİ
2. KONUNUN SINIRLANDIRILMASI, İNCELEME PLANI VE YÖNTEM
BİRİNCİ BÖLÜM
KAVRAMSAL OLARAK ANONİM ŞİRKET PAY SAHİPLERİNİN VAZGEÇİLEMEZ NİTELİKTEKİ HAKLARI VE KARŞILAŞTIRMALI ANONİM ŞİRKETLER HUKUKUNDAKİ YERİ
1.1. GENEL OLARAK
1.2. TÜRK TİCARET KANUNU'NDA VAZGEÇİLEMEZ HAKLARIN DÜZENLENİŞ ŞEKLİ VE TERMİNOLOJİ SORUNU
1.3. VAZGEÇİLEMEZ HAKLARIN PAY SAHİPLİĞİ HAKLARI İÇERİSİNDEKİ YERİ
1.3.1. Genel Olarak Pay Sahipliği Konumu
1.3.2. Pay Sahipliği Haklarının Sınıflandırılmasına Dair Görüşler
1.4. VAZGEÇİLEMEZ HAKLARIN MÜKTESEP HAKLARLA İLİŞKİSİ
1.4.1. İki Nitelikli Hak Grubu Arasındaki İlişkinin Özel Olarak İncelenmesi Zorunluluğu
1.4.2. Genel Olarak Müktesep Haklar
1.4.3. 6762 Sayılı Mülga Türk Ticaret Kanunu'nda Müktesep Haklar ve Ondan Ayrı Kabul Edilmekle Beraber Henüz İsmi Konulmamış Bir Hak Grubu: "Kanunun Emredici Biçimde Verdiği Haklar"
1.4.4. 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu'nda Müktesep Haklar ve Vazgeçilemez Haklar
1.5. KARŞILAŞTIRMALI ANONİM ŞİRKETLER HUKUKUNDA PAY SAHİPLERİNİN VAZGEÇİLEMEZ VEYA EMREDİCİ NİTELİKTEKİ HAKLARI
1.5.1. İsviçre Hukukunda
1.5.2. Alman Hukukunda
1.5.3. Anglo - Amerikan Hukukunda Pay Sahiplerinin Konumlarının Emredici Biçimde Düzenlenmesine Yönelik Tartışmalar
1.6. ANONİM ŞİRKETLER HUKUKUNUN TEMEL İLKELERİNİN VAZGEÇİLEMEZ HAKLAR İLE İLİŞKİSİ
1.6.1. Genel Olarak
1.6.2. Çoğunluk İlkesi ve Oransallığa Dayalı Yapılanma
1.6.3. Emredici Hükümler İlkesi
1.6.4. Eşit İşlem İlkesi
1.6.5. Eşit İşlem ilkesinin Yetersiz Kaldığı Yerlerde: "Hakların Sakınılarak Kullanılması İlkesi"
1.6.6. Sermayenin Korunması İlkesi
1.7. DEĞERLENDİRME
İKİNCİ BÖLÜM
TÜRK TİCARET KANUNU'NDA YER ALAN VAZGEÇİLEMEZ HAKLARIN BELİRLENMESİ VE "DİĞER" VAZGEÇİLEMEZ HAKLARIN TESPİTİNDE KULLANILABİLECEK ÖLÇÜTLER
2.1. VAZGEÇİLEMEZ HAKLARIN BİR LİSTE OLARAK SUNULMASI GEREKLİLİĞİ
2.2. VAZGEÇİLEMEZ HAKLARIN SINIFLANDIRILMASINDA KULLANILAN YÖNTEM
2.3. VAZGEÇİLEMEZ NİTELİĞİ KANUNDA AÇIKÇA ZİKREDİLEN HAKLAR
2.3.1. Türk Ticaret Kanunu m. 447'de Sayılan Vazgeçilemez Haklar
2.3.2. Türk Ticaret Kanunu m. 447 Dışında Kanun'da Vazgeçilemez Niteliği Açıkça Zikredilen Diğer Bir Hak: İç Kaynaklardan Sermaye Artırımında Bedelsiz Pay Alma Hakkı
2.4. "DİĞER" VAZGEÇİLEMEZ HAKLAR
2.4.1. Genel Olarak
2.4.2. "Diğer" Vazgeçilemez Hakların Tespitinde Kullanılabilecek Ölçütler
2.4.3. "Diğer" Vazgeçilemez Haklar
2.5. DEĞERLENDİRME
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
VAZGEÇİLEMEZ HAK İHLALLERİNİN HUKUKİ NETİCELERİ
3.1. HAKKIN NİTELİĞİNDEN ZİYADE İHLALİN ŞEKLİ VE NETİCESİNİN BELİRLEYİCİ OLMASI KURALI
3.2. VAZGEÇİLEMEZ HAKLARIN GENEL KURUL ELİYLE İHLALİNİN HUKUKİ NETİCELERİ
3.2.1. Genel Olarak Genel Kurul Kararlarının Sakatlığı
3.2.2. Vazgeçilemez Hakların Genel Kurul Kararıyla İhlalinde Özellik Arz Eden Hususlar
3.3. VAZGEÇİLEMEZ HAKLARIN YÖNETİM KURULU ELİYLE İHLALİNİN HUKUKİ NETİCELERİ
3.3.1. Genel Olarak
3.3.2. Genel Olarak Yönetim Kurulu Kararlarının Sakatlığı
3.3.3. "Nitelikli İhlal" Öğretisinin Pay Sahiplerinin Vazgeçilemez Nitelikteki Haklarını İhlal Eden Yönetim Kurulu Kararlarının Butlanı Yönünden Uygulanabilirliği
SONUÇ
KAYNAKÇA