Çalışma Yaşamında Motivasyon

2. BASKIYA ÖNSÖZ

Motivasyon günlük yaşamda ve çalışma yaşamında başarı için anahtar bir kavram. Günümüzde yaşanan rekabet, sürekli değişen koşullar ve yaşamımıza giren pek çok yenilik her zamankinden daha fazla motivasyona ihtiyaç duymamıza neden oluyor. Örgütler ve çalışanlar açısından da motivasyon eskimeyen, sürekli güncelliğini koruyan bir kavram. Değişen, her geçen gün karmaşıklaşan çalışma yaşamı, artan küresel rekabet motivasyon konusunda örgütlere ve bireylere önemli görevler yüklüyor.

“Çalışma Yaşamında Motivasyon” isimli bu kitapta “motivasyonun kavramsal arka planı, güdüleri açıklayan teoriler, iş motivasyonu, kapsam ve süreç teorileri, çalışan tatmini, yaşam tatmini, örgütsel ve bireysel motivasyon araçları, işletmelerin güncel motivasyon uygulamaları konuları” bütünsel bir perspektiften, konularla ilgili gündelik yaşamdan örnekler verilerek, okuma parçaları ve filmlerle de zenginleştirilerek değerlendirilmektedir.

“Çalışma Yaşamında Motivasyon” isimli kitabımın birinci baskısının üzerinden uzun bir süre geçmesine rağmen kitaba yönelik ilgi ve talebin devamlılığı, ikinci baskıyı yapmam konusunda önemli bir teşvik oldu. Bu motivasyonla da güncellenmiş ikinci baskı ortaya çıktı. İkinci baskıda birinci baskıya göre önemli değişiklikler var. En önemli değişiklik, kitabın içerik açısından farklılaşmış olması. Birinci baskıda toplam üç bölüme yer verilmişti. Bu baskıda dört kısım ve on bir bölüme yer verilerek, konular daha da detaylandırılmıştır. İkinci farklılık, kitapta bolca okuma parçası, video önerisi ve uygulama örneklerine yer verilmesi. Üçüncü farklılık ise, kitaba yeni konuların eklenmesi ve kaynakların güncellenmesi. Bu farklılıkları ile kitabın birinci baskıya göre daha doyurucu olmasını ümit ediyorum.

Kitabın her türlü sorumluluğu şahsıma ait olmak üzere, basım aşamasına gelene kadar pek çok kişinin katkısı oldu. Dolayısıyla teşekkür etmem gereken pek çok kişi var. Kitabın ikinci baskısı için en zor aşama, kitabın birinci baskısının bilgisayar kaydı mevcut olmadığı için, birinci baskıyı yeniden bilgisayar ortamına taşımaktı. İkinci baskısını, birinci baskı üzerine inşa ettiğim kitabın bilgisayar kaydı benim için hayati öneme sahipti. Bu işi sevgili yeğenim Nergül KESER üstlendi. Bu nedenle en büyük teşekkürü o hak ediyor. Emeğine sağlık... Kitabın ikinci baskısını yapmam konusunda ısrarlı telkinleri ile kitaba başlamam konusunda beni yüreklendiren sevgili eşim Doç. Dr. Hilal YILDIRIR KESER de teşekkürü hak ediyor.

Kitabın akademik boyutunu değerlendiren, beni görüş ve önerileri ile besleyen iki akademisyene de çok şey borçluyum: Değerli Asistanım Araş.Gör. Ulviye TÜFEKÇİ YAMAN ve Sevgili Kuzenim Araş. Gör. Ceyda TAŞÇIOĞLU. Değerli katkıları için onlara müteşekkirim...

Kitabın içinde yer alan okuma parçaları ile kitaba katkı yapan, ayrıca kapak tasarımı için görüşlerini esirgemeyen değerli meslektaşım Dr. Öğretim Üyesi Memet ZENCİRKIRAN kitaba önemli bir tat kattı... Kitabın kapak çalışmasını titizlikle yapan ve kitaba güzel bir görünüm katan Oktay ALBAYRAM'a da teşekkür ediyorum.

Kitabın basımını üstlenen Umuttepe Kitapevi adına Mustafa BULUT ve kitabın dizgisini gerçekleştiren Merve AKSOY teşekkürü hak eden diğer isimler. Kitabın içerisinde yer verdiğim okuma parçaları, hikâyeler ve uygulama örnekleri için birçok kişinin eserinden yararlandım. Çalışmalarını kitapta kullanmama izin verdikleri ve kitaba değer kattıkları için Prof.Dr.Nursel TELMAN, Dr.İlhami FINDIKÇI, Dr.Tayfun TOPALOĞLU, Abdullah DOĞAN, Bucu ÖZÇELİK SÖZER, Mehlika AKGÜN ve Selmin GÖK'e de teşekkürü borç biliyorum...,

Kitabın, her düzeyde üniversite öğrencisi için “yardımcı kaynak” ve çalışma yaşamında yer alan herkes için de “farkındalık kaynağı” olabileceğini düşünüyorum. Kitabın okuyucu kitlesine yararlı olması temennilerimle...

Prof. Dr. Aşkın KESER
Ocak 2019

İÇİNDEKİLER
2. BASKIYA ÖNSÖZ............................................................................v
I. KISIM MOTİVASYON KAVRAMI
I. BÖLÜM
KAVRAMSAL ÇERÇEVE ve MOTİVASYONLA
İLGİLİ KAVRAMLAR
1. KAVRAMSAL ÇERÇEVE............................................................... 4
MOTİV (GÜDÜ) ............................................................................................................4
MOTİVASYON KAVRAMI.............................................................6
2. MOTİVASYONLA İLGİLİ KAVRAMLAR ................................. 13
DÜRTÜ...............................................................................................13
İHTİYAÇLAR.....................................................................................13
GÜDÜ TÜRLERİ..............................................................................14
İÇSEL - DIŞSAL GÜDÜLER...........................................................15
FİZYOLOJİK - TOPLUMSAL GÜDÜLER....................................21
BİRİNCİL - İKİNCİL GÜDÜLER...................................................22
DURUMLUK-SÜREKLİ GÜDÜLER.............................................22
II. BÖLÜM
GÜDÜLERİ AÇIKLAYAN TEORİLER
1. DÜRTÜ TEORİSİ............................................................................. 26
2. ÖZENDİRİCİ UYARICI TEORİ.................................................... 27
3. İÇGÜDÜ TEORİSİ.......................................................................... 27
4. OPTİMUM UYARILMA TEORİSİ............................................... 28
5. DÜRTÜ AZALTMA TEORİSİ....................................................... 30
6. DAVRANIŞÇI GÜDÜ TEORİSİ.................................................... 31
7. ZAMANA ENDEKSLİ MOTİVASYON TEORİSİ...................... 32

III. BÖLÜM
İŞ MOTİVASYONU
1. DOUGLAS MCGREGOR'UN X VE Y TEORİSİ.........................37
2. PETER WARR'IN VİTAMİN MODELİ........................................40
II. KISIM MOTİVASYON TEORİLERİ
IV. BÖLÜM
KAPSAM TEORİLERİ
1. MASLOW'UN İHTİYAÇLAR HİYERARŞİSİ TEORİSİ............ 53
2. HERZBERG'İN ÇİFT FAKTÖR TEORİSİ.................................... 58
3. ALDERFER'İN ERG TEORİSİ....................................................... 62
4. McCLELLAND'IN BAŞARI GÜDÜSÜ TEORİSİ....................... 64
V. BÖLÜM
SÜREÇ TEORİLERİ
1. VROOM'UN BEKLENTİ TEORİSİ.............................................. 70
2. LAWYER VE PORTER'İN BEKLENTİ TEORİSİ....................... 73
3. ADAMS'IN EŞİTLİK TEORİSİ...................................................... 77
4. LOCKE'IN AMAÇ TEORİSİ.......................................................... 80
III. KISIM MOTİVASYONA İLİŞKİN KAVRAMLAR
VI. BÖLÜM
ÇALIŞAN TATMİNİ
1. ÇALIŞAN TATMİNİNİ BELİRLEYEN FAKTÖRLER................89
Ücret.....................................................................................................89
İşin Özelliği.........................................................................................90
Çalışma Koşulları .............................................................................91
Kariyer (İlerleme) Olanakları...........................................................93
Yöneticiler İle İlişkiler.......................................................................93
Çalışma Arkadaşlarıyla İlişkiler.......................................................94
Meslek-Çalışan Tatmini İlişkisi........................................................96

VII. BÖLÜM
YAŞAM TATMİNİ
YAŞAM TATMİNİ KAVRAMI........................................................102
YAŞAM TATMİNİNİ ETKİLEYEN UNSURLAR........................102
Evlilik ve Aile Kurumu......................................................................104
Çalışma Yaşamı..................................................................................104
Kişilik ve Eğilimler.............................................................................106
Sosyal İlişki.........................................................................................106
Yaşam Olayları....................................................................................107
VIII. BÖLÜM
ÇALIŞAN TATMİNİ-YAŞAM TATMİNİ ETKİLEŞİMİ
1. TAŞMA TEORİSİ (SPILL OVER THEORY )............................114
2. DENGELEME TEORİSİ (COMPENSATION THEORY)......115
3. BÖLÜNME TEORİSİ (SEGMENTATION THEORY)............116
4. ARAÇSALLIK TEORİSİ (INSTRIMENTALLY THEORY)....117
5. ÇATIŞMA TEORİSİ (CONFLICT THEORY)..........................117
6. DAĞILMA TEORİSİ (DISSAGREGATION THEORY).........118
IV. KISIM MOTİVASYON ARTTIRMA YOLLARI
IX. BÖLÜM
ÖRGÜTSEL MOTİVASYON ARAÇLARI
1. EKONOMİK MOTİVASYON ARAÇLARI.................................. 124
Ücret Atışı...........................................................................................124
Primli Ücret........................................................................................125
Üretime Ortaklık Sistemleri.............................................................125
Scanlon Planı......................................................................................126
Rucker Planı........................................................................................126
Improshare (Verimliliğe Dayalı Kazanç Paylaşımı) Planı............126
Kâra Katılma.......................................................................................127
Ekonomik Ödüller.............................................................................127
2. PSİKO-SOSYAL MOTİVASYON ARAÇLARI............................ 128
Çalışmada Bağımsızlık......................................................................129
Sosyal Katılma....................................................................................129

Değer ve Statü.....................................................................................129
Yükselme Olanakları.........................................................................129
Çevreye Uyum....................................................................................130
Öneri Sistemi......................................................................................130
Psikolojik Güvence............................................................................130
Sosyal Uğraşlar...................................................................................131
3. YÖNETSEL ÖRGÜTSEL MOTİVASYON ARAÇLARI............. 132
Amaç Birliği........................................................................................132
Yetki Devri..........................................................................................133
Eğitim..................................................................................................133
Terfi......................................................................................................133
Kararlara Katılma...............................................................................134
İletişim.................................................................................................134
Motive Edici İşler Tasarlama............................................................135
İş Genişletme......................................................................................135
İş Zenginleştirme...............................................................................136
İş Rotasyonu........................................................................................138
Örgütsel Destek Sağlamak................................................................138
İşe Uygun Eleman Seçilmesi............................................................139
X.BÖLÜM
BİREYSEL MOTİVASYON ARAÇLARI
Kendinizi Tanıyın...............................................................................146
Holland'ın Kişilik Tipolojisi Teorisi................................................147
Kendinize Özel Çözümler Bulun.....................................................151
XI. BÖLÜM
İŞLETMELERİNİN UYGULADIĞI
GÜNCEL MOTİVASYON UYGULAMALARI
1. SOSYAL FAALİYETLER................................................................. 162
2. AYNİ DESTEK.................................................................................. 170
3. YETKİ DEVRİ................................................................................... 170
4. SOSYAL ÖDÜL................................................................................. 171
KAYNAKÇA.......................................................................................... 175