Milletlerarası Uzun Dönemli Doğal Gaz Sözleşmelerinde Aşırı İfa Güçlüğü Klozu

Sözleşmenin kuruluş esnasında tarafların menfaatleri birbirlerine eşit ve ekonomik olarak dengede olsa da, özellikle uzun süreli sözleşmelerde sözleşmenin kuruluş anı ile tarafların yükümlülüklerini ifa edecekleri zaman aralığında, tarafların yükümlülüklerini ve sözleşme ilişkisini etkileyen önemli değişimler gerçekleşebilir. Sözleşme koşullarını doğrudan etkileyen bu değişimler sözleşmenin kurulması zamanında taraflar arasında var olan dengeyi de bozabilmektedir. Bu değişimler uluslararası ticari sözleşmelerde, mahalli sözleşmelere oranla daha ciddi etkiler yaratmaktadır. Uluslararası ticaret hacminin büyüklüğü ve sözleşmelerin süresi nedeniyle seçilen hukuktaki mevcut çözümler yeterli kalmadığından sözleşme tarafları bir takım riskleri sınırlamak amacıyla kendi önlemlerini geliştirmişler ve bu kapsamda da aşırı ifa güçlüğü/hardship klozları ortaya çıkmıştır. Uluslararası ticari ilişkiler kapsamındaki sözleşmelerde uyarlamaya ilişkin hüküm bulunması sık karşılaşılan bir durum olup, özellikle gerek sözleşmelerin süresi gerekse de hacmini dikkate alan taraflar bu konuda sözleşmelerinde gerekli tedbirleri almaya çalışırlar. Peki aşırı ifa güçlüğü her durum ve koşulda sözleşmeler bakımından bir silah olarak kullanılabilir mi? Doğal gaz alım satım sözleşmelerinde ise, ifa güçlüğü kayıtları sık kullanım alanına sahip olup, bu kayıtlar ifanın imkansız hale gelmediği ancak zorlaştığı durumlar bakımından uygulama alanı bulmakta ve bir durumun hardship sayılabilmesi için tarafların kontrolü dışında meydana gelmiş olması, esaslı ve kesin biçimde öngörülemez nitelik taşıması gerekmektedir. Her ne kadar ifa güçlüğüne düşen taraftan edimini aynen ifa etmesini beklemek her zaman hakkaniyete uygun olmasa da, bu durumların titizlikle incelenmesi ve sonucunda da sözleşmelerin değişen şartlara uyarlanabilmesi kavramı ile birlikte gerekli şartların oluşup oluşmadığının da değerlendirilmesi gerekmektedir. Bu çerçevede kitapta, uzun dönemli doğal gaz sözleşmelerinde sıklıkla yer bulan aşırı ifa güçlüğü ("hardship") kaydı incelenmiştir.(ARKA KAPAKTAN)
İÇİNDEKİLER
GİRİŞ
A. ENERJİ KAYNAĞI OLARAK DOĞAL GAZ
1. Doğal Gaz Enerjisinin Tanımlanması
2. Doğal Gaz Enerjisinin Tarihsel Gelişimi
3. Doğal Gaz Enerjisinin Kullanım Alanları
B. DOĞAL GAZ PİYASASININ KARŞILAŞTIRMALI HUKUKTAKİ YAPISI
1. ABD Doğal Gaz Piyasası
2. Avrupa Birliği Doğal Gaz Piyasası
3. Türkiye Doğal Gaz Piyasasının Hukuki Yapısı
A. DOĞAL GAZ SÖZLEŞMELERİNİN HUKUKİ NİTELİĞİ VE TÜRLERİ
1. Genel Bilgi
2. Tanım
3. Türleri
4. Esaslı Unsurlar
5. Hukuki Niteliği
6. Doğal Gaz Alım Satım Sözleşmesinin Tarafları Ve Tarafların Borçları
A. GENEL İTİBARİYLE AŞIRI İFA GÜÇLÜĞÜ KAYDI
B. TÜRK HUKUKUNDA AŞIRI İFA GÜÇLÜĞÜ
1. Ahde Vefa İlkesi Ve Aşırı İfa Güçlüğü
2. Clausula Rebus Sic Stantibus İlkesi
C. MÜLGA TÜRK BORÇLAR KANUNU'NDAKİ UYGULAMA
D. 6098 SAYILI TÜRK BORÇLAR KANUNU'NUN 138. MADDESİ
E. SÖZLEŞMENİN UYARLANMASI KONUSUNA YARGITAY'IN BAKIŞ AÇISI
F. AŞIRI İFA GÜÇLÜĞÜ VE MÜCBİR SEBEP KAVRAMLARI
G. AŞIRI İFA GÜÇLÜĞÜNÜN SONUÇLARI
1. Sözleşmenin Uyarlanmasının Hakimden Talep Edilmesi
2. Sözleşmenin Feshi Veya Sözleşmeden Dönme
H. UZUN DÖNEMLİ DOĞAL GAZ SÖZLEŞMELERİ AÇISINDAN AŞIRI İFA GÜÇLÜĞÜ
1. Genel Olarak
2. Doğal Gaz Sözleşmeleri Bakımından Dikkate Alınması Gereken Hususlar
3. Doğal Gaz Piyasasında Yer Alan Şirketler Açısından Aşırı İfa Güçlüğü
I. MUKAYESELİ HUKUKTA AŞIRI İFA GÜÇLÜĞÜ
1. İngiliz Hukuku
2. Alman Hukuku
3. İsviçre Hukuku
A. UZUN DÖNEMLİ DOĞAL GAZ SATIM SÖZLEŞMELERİ
B. DEĞİŞEN KOŞULLARIN UZUN DÖNEMLİ SÖZLEŞMELERDEKİ ÖNEMİ
C. ULUSLARARASI SÖZLEŞMELERDEKİ HARDSHIP KLOZLARI
D. DOĞAL GAZ SÖZLEŞMELERİNE UYGULANABİLEN KONUYA İLİŞKİN TEMEL ULUSLARARASI DÜZENLEMELER
1. ICC Düzenlemeleri
2. UNIDROIT Düzenlemeleri
3. CISG Düzenlemesi
E. DOĞAL GAZ SATIM SÖZLEŞMELERİNDE UYUŞMAZLIK ÇÖZÜM YÖNTEMİ
1. Genel Olarak
2. Uyuşmazlık Çözüm Yöntemleri
F. ULUSLARARASI DOĞAL GAZ SÖZLEŞMELERİNDE ESASA UYGULANACAK HUKUK
1. Genel Olarak
2. Doğal Gaz Sözleşmelerinde Yabancılık Unsurunun Değerlendirilmesi
3. İrade Özerkliği: Esasa Uygulanacak Hukukun Taraflarca Belirlenmesi
4. İrade Özerkliği Prensibinin Sınırları
G. ESASA UYGULANACAK HUKUKUN HAKEMLER TARAFINDAN BELİRLENMESİ
1. Kanunlar İhtilafı Kurallarına Başvurulmasını Öngören Yöntemler
2. Esasa Uygulanacak Hukukun Mahkemelerce Belirlenmesi
3. Sözleşmelerin Uyarlanması Hususunda Kabul Edilen Öncelikli Çözümler
SONUÇ
KAYNAKÇA