Uluslararası Örgütlerde Hesap Verebilirlik Arayışı: Dünya Bankası Teftiş Paneli Örneği

Bugün uluslararası hukuk alanında tartışılan bir kavram olarak 'hesap verebilirlik', uluslararası örgütlerin işleyişi kapsamındaki bir arayış sürecinin sonucudur. Uluslararası örgütlerde hesap verebilirlik arayışı kendiliğinden ortaya çıkmamıştır. 1980'li yıllarda, gelişmekte olan devletlerin kalkınma faaliyetlerine katkı sağlama amacıyla uygun krediler sunan Dünya Bankası'nın desteklediği büyük çaplı projelerin yol açtığı çevresel ve sosyal sonuçlar, uluslararası örgütleri bu arayışa sevk eden başlıca nedenlerdir. Binlerce insanın yaşam alanlarını terk etmek zorunda kalmasına yol açan, yerli halkların ata topraklarından yararlanmasını kısıtlayan, doğal yaşam alanlarını ve kültürlerini tahrip eden ve çevre açısından geri dönüşü olmayan zararlara yol açan projelere destek sunan Dünya Bankası'nın kalkınma faaliyetleri, birçok sorunu da beraberinde getirmiştir. Projelerden faydalanması beklenen halklar, projelerin mağduru statüsüne dönüşmüş, amacını dünyada yoksulluğu azaltmak olarak belirleyen Dünya Bankası'nın ise bu iddiasının tam tersi olarak nitelendirilebilecek faaliyetleri desteklemesi, Banka'yı eleştirilerin hedefine koymuştur. Tüm bunlar bir 'hesap verebilirlik' sorunsalını ortaya çıkarmıştır. Elinizdeki kitabın ana teması, Dünya Bankası ve onun oluşturduğu hesap verebilirlik mekanizmasına dayanmaktadır. Dünya Bankası, uluslararası örgütler kapsamında hesap verebilirlik kavramının tartışılabileceği uygulamaları ortaya koyan bir ilktir ve benzeri yapılanmalar için belirleyici bir örnek olmuştur. Bu çalışma kapsamında Dünya Bankası'nın oluşturduğu mekanizmanın, Banka'nın hesap verebilirliğine olan etkisi, etkinliği ve uygulanabilirliği ele alınmakta, uluslararası örgütlerde 'hesap verebilirlik arayışına' anlamlı bir katkı sunup sunamadığı değerlendirilmektedir.(ARKA KAPAKTAN)
İÇİNDEKİLER
GİRİŞ
BİRİNCİ BÖLÜM
ULUSLARARASI ÖRGÜTLERİN HESAP VEREBİLİRLİĞİ MESELESİ
I. Hesap Verebilirlik: Terminolojik Köken ve Anlam Üzerine
II. Uluslararası Örgütler ve Hesap Verebilirlik
A. Hesap Verebilirlik Kavramının Uluslararası Örgütler Literatürüne Taşınması
B. Uluslararası Örgütlerin Hesap Verebilirliği Meselesi
1. Uluslararası Örgütlerin Hesap Verebilirliğinin İç Hukuktan Ayrımı Meselesi
2. Hesap Verebilirlik ve Uluslararası Hukukta Sorumluluk
3. Uluslararası Örgütlerde Hesap Verebilirlik Arayışları
C. Hesap Verebilirlik Kavramının Uluslararası Örgütlerde Somutlaşması: Hesap Verebilirlik Mekanizmaları
1. Hesap Verenin Tespiti
2. Kime Karşı Hesap Verebilirlik?
3. Hesap Verebilirlik Nasıl Yürütülecek?
İKİNCİ BÖLÜM
DÜNYA BANKASI'NIN HESAP VEREBİLİRLİĞİ VE PANEL
I. Dünya Bankası'nın Faaliyetlerinin Denetimi Sorunsalı
A. Dünya Bankası
B. Dünya Bankası'nın Yapısı
C. Dünya Bankası ve Kalkınma Meselesi
1. Kalkınmanın Olumsuz Etkilerine Karşı 'Koruma Önlemleri'
2. Narmada Projesi ve Morse Komisyonu Raporu
3. Wapenhans Raporu
II. Panel'in Kuruluşu
A. Panel ve Dünya Bankası Hesap Verebilirlik Mekanizması
B. Panel'in Yapısı ve Çalışma Usulü
1. Başvuru Usulü
2. Başvuruların İncelenmesi
C. Panel'in Faaliyet Çerçevesi
1. Koruma Önlemleri: Banka Politika ve Usulleri
2. Koruma Önlemlerinde Değişim: Yeni Çevresel ve Sosyal Çerçeve
3. Banka Politika ve Usullerinin Niteliği ve Panel'in Yarı-Yargısal Statüsü
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
ÇEVRESEL VE SOSYAL SORUNLAR KARŞISINDA PANEL SORUŞTURMALARI
I. Çevresel Meseleler
A. Dünya Bankası'nın Çevresel Değerlendirme Temeli
B. Dünya Bankası Reformları Sonrasında Çevresel Değerlendirme
C. Çevresel Politikaların Uygulanmasına İlişkin Panel Tecrübesi
1. Sınıflandırmaya İlişkin Hatalar
2. Eksik Analizler
3. İstişarelerde Yaşanan Sorunlar
II. Sosyal Meseleler
A. Yerli Halklar
1. Yerli Halklara İlişkin Dünya Bankası Düzenlemeleri
2. Yerli Halkları İlgilendiren Meselelerde Panel Tecrübesi
B. Gönülsüz Yeniden Yerleşim
1. Gönülsüz Yeniden Yerleşime İlişkin Dünya Bankası Düzenlemeleri
2. Gönülsüz Yeniden Yerleşim Meselelerine İlişkin Panel Tecrübesi
III. Dünya Bankası Yenilikleri Kapsamında Panel Soruşturmalarının Geleceği
A. Borçlu Devlet Sisteminin Kullanılması Meselesi
B. Uyuşmazlık Çözüm Hizmeti Uygulaması
SONUÇ
KAYNAKÇA